زیردریایی یک وسیلهٔ نقیله شناور است که می‌تواند در زیر سطح آب حرکت کند و به ژرفاهایی برسد که غواصان به آن دسترسی ندارند. زیردریایی ممکن است از نوع غیرنظامی (علمی یا گردشگری) باشد یا از نوع نظامی. زیردریاییهای نظامی با زرادخانه‌ای از جنگ‌افزارها، به ویژه اژدر و موشک مسلح شده‌اند. پیشرفت بزرگ در ساخت زیردریایی‌ها معرفی انرژی هستهای به این عرصه بود که باعث شده تا شعاع عمل زیردریاییهای هستهای به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا کند.
زیردریاییهای هستهای با داشتن برق کافی برای ایجاد اکسیژن از الکترولیز آب دریا دیگر نیاز به بالا آمدن منظم و مکرر به سطح آب را ندارند و بنابراین بدون نیاز به سوخت‌گیری قادرند تقریبا به طور نامحدود در زیر آب دریا بمانند. تنها محدودیت تامین تجهیزات مصرفی خدمه هم‌چون مواد غذایی، آب شیرین و لوازم بهداشتی و غیره‌است. انرژی هستهای گران است و بنابر این ارائه و کاربرد آن تنها برای زیردریاییهای نظامی محفوظ می‌باشد.
بدنه زیردریایی‌ها دارای یک حفره طولی است که می‌تواند با هوا یا آب پر شود. برای فرورفتن در آب مخازنی را در بدنه با آب پر می‌کنند و برای بازگشت به سطح آب هوای فشرده‌ای که در مخازن تحت فشار قرار دارد رها شده و مخازن را پر از هوا می‌کند. پروانه‌های زیردریایی توسط هواپیماهای آب‌نشین به بدنه وصل می‌شوند.
تاریخچه ساخت زیردریایی‌ها
تاریخچه ساخت زیردریایی‌ها
در زیردریاییهای اولیه از نیروی دست برای حرکت دادن زیر دریایی در اعماق کمک گرفته می‌شد. در سال ۱۶۲۰ شخص بنام ون دربل اولین زیردریایی را ساخت که می‌توانست در عمق ۴٫۵ متری حرکت کند. حجم داخل این زیردریایی بسیار کم بود، بطوریکه فقط یک نفر می‌توانست داخل آن قرار گیرد و برای حرکت دادن آن در عمق به یک فرد بسیار نیرومند نیاز بود تا بتواند پره‌های جلو و فوقانی را بچرخاند. درحدود سال ۱۷۷۰، دیود باشنل زیردریایی را طراحی کرد که می‌توانست به کمک دست و پدالهای پایی حرکت کند.
حدود ۳۰ سال بعد روبرت فولتون، زیردریایی دیگری ساخت که ۳ نفر گنجایش داشت و برای اولین بار، بالهایی برای تنظیم عمق در زیردریایی تعبیه شد. فولتون سپس تلاش کرد تا زیردریایی دیگری با موتور بخار بسازد. مشکل طراحی این موتورها در آن بود که در زیر آب اکسیژن نبود. بنابراین موتوری طراحی شد که ابتدا آب در سطح آب داخل مخزنی با موتور دیزل (با سوخت گازوئیل) داغ و تبدیل به بخار می‌شد، سپس موتور خاموش می‌شد و زیردریایی به داخل آب شیرجه می‌زد و تا وقتی که بخار داخل مخزن سرد نشده بود، زیردریایی می‌توانست با موتور بخار در عمق دریا حرکت کند.
در سال ۱۸۶۰ زیردریایی دیگری طراحی شد که بطور کامل زیر آب نمی‌رفت و از طریق لوله‌ای که به سطح آب راه داشت، اکسیژن را برای سوخت موتور به داخل زیردریایی مکش می‌کرد. در سال ۱۹۰۴ اولین زیردریایی که با موتور دیزل - الکتریکی کار می‌کرد، در فرانسه ساخته شد. موتورهای دیزل در سطح آب، باطریهای الکتریکی را شارژ می‌کردند و سپس زیردریایی در آب فرو می‌رفت. در این هنگام موتور دیزل خاموش می‌شد و موتور الکتریکی به کمک باطریهای شارژ شده، زیردریایی را حرکت می‌داد.
پیشینه کاربرد
زیردریایی برای نخستین بار در زمان جنگ داخلی آمریکا استفاده شد. در جنگهای جهانی اول و دوم بویژه جنگ جهانی دوم نبرد زیردریایی‌ها یکی از ویژه‌ترین نبردهای آن جنگ شمرده می‌شود که از آن فیلمهای زیادی ساخته شده‌است.
در دوران جنگ سرد آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی هر کدام روی به ساخت زیر دریایی اتمی کردند. این زیر دریایی‌ها توانایی ترابری و شلیک موشکهای بین قاره‌ای با کلاهک هستهای دارند. نام زیر دریایی هستهای بخاطر داشتن موتور با سوخت هستهای است که این زیر دریایی‌ها را از سوخت گیری دوباره بینیاز می‌کند. کشورهای انگلیس و فرانسه نیز دارای این زیر دریایی می‌باشند و به تازگی هند با خرید دو فروند زیر دریایی هستهای از روسیه به جمع کشورهای دارای این زیر دریایی پیوسته‌است.
نوع قدیمی‌تر زیر دریایی‌ها، زیردریایی با موتور دیزل است. این نوع زیر دریایی نمی‌تواند مدت زیادی در زیر آب بماند چرا که برای کار به هوا نیاز دارد و معمولا استفاده از موتور دیزل در زیر دریایی‌ها محدود به حرکت در سطح دریا و یا تامین برق مورد نیاز موتورهای الکتریکی زیردریایی است. ایران نیز با خرید مدل نهنگ از روسیه و ساخت آن با استفاده از مهندسی معکوس این نمونه به فن آوری ساخت آن دست یافته‌است. کشورهای زیادی از جمله هلند، آلمان، کشورهای اسکاندیناوی، مصر و اسرائیل دارای این کلاس زیر دریایی هستند.
کلاس آخر زیر دریایی‌های عملیاتی هستند که بعد از جنگ جهانی دوم کمتر ساخته یا از آن بهره برداری شده. این زیر دریایی‌ها کوچک و بیشتر برای عملیات واکنش سریع یا در آبهای کم ژرفا بهره برداری می‌شوند. در جنگ جهانی دوم ژاپن با بهره گیری از این گونه زیر دریایی به بندر پرل هاربر در خشکچه‌های هاوایی آمریکا پاتک زد.
زیردریایی یک وسیلهٔ نقیله شناور است که می‌تواند در زیر سطح آب حرکت کند. شناوری است که همانگونه که از نامش پیداست توانایی شنا در زیر آبها را دارد. زیر دریایی برای نخستین بار در زمان جنگ داخلی آمریکا استفاده شد. در جنگهای جهانی اول و دوم بویژه جنگ جهانی دوم نبرد زیر دریایی‌ها یکی از ویژه‌ترین نبردهای آن جنگ شمرده می‌شود که از آن فیلمهای زیادی ساخته شده. در دوران جنگ سرد آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی هر کدام روی به ساخت زیر دریایی اتمی کردند. این زیر دریایی‌ها توانایی ترابری و شلیک موشکهای بین قاره‌ای با کلاهک هستهای هستنداما نام زیر دریایی هستهای بخاطر داستن موتور با سوخت هستهای است که این زیر دریایی‌ها را از سوخت گیری دوباره بینیاز می‌کند. کشورهای انگلیس و فرانسه نیز دارای این زیر دریایی می‌باشند و به تازگی هند با خرید دو فروند زیر دریایی هستهای از روسیه به جمع کشورهای دارای این زیر دریایی پیوسته. نوع دیگر و قدیمی تر زیر دریایی‌ها زیردریایی موتور دیزل است که ایران نیز با خرید مدل نهنگ از روسیه و ساخت وارون این نمونه به فن آوری ساخت دست یافته.کشورهای زیادی از جمله هلند، آلمان، کشورهای اسکاندیناوی، مصر و اسرائیل دارای این کلاس زیر دریایی هستند. کلاس آخر زیر دریایی‌های عملیاتی هستند که بعد از جنگ جهانی دوم کمتر ساخته یا از آن بهره برداری شده. این زیر دریایی‌ها کوچک و بیشتر برای عملیات واکنش سریع یا در آبهای کم ژرفا بهره برداری می‌شوند. در جنگ جهانی دوم ژاپن با بهره گیری از این گونه زیر دریایی به بندر پرل هاربر در خشکچه‌های هاوایی آمریکا پاتک زد.
تاریخچه ساخت زیردریایی ها
در زیردریاییهای اولیه از نیروی دست برای حرکت دادن زیر دریایی در اعماق کمک گرفته می‌شد. در سال 1620 شخص بنام ون دربل اولین زیردریایی را ساخت که می‌توانست در عمق 4.5 متری حرکت کند. حجم داخل این زیردریایی بسیار کم بود، بطوریکه فقط یک نفر می‌توانست داخل آن قرار گیرد و برای حرکت دادن آن در عمق به یک فرد بسیار نیرومند نیاز بود تا بتواند پره‌های جلو و فوقانی را بچرخاند. درحدود سال 1770، دیود باشنل زیردریایی را طراحی کرد که می‌توانست به کمک دست و پدالهای پایی حرکت کند.
حدود 30 سال بعد روبرت فولتون ، زیردریایی دیگری ساخت که 3 نفر گنجایش داشت و برای اولین بار ، بالهایی برای تنظیم عمق در زیردریایی تعبیه شد. فولتون سپس تلاش کرد تا زیردریایی دیگری با موتور بخار بسازد. مشکل طراحی این موتورها در آن بود که در زیر آب اکسیژن نبود. بنابراین موتوری طراحی شد که ابتدا آب در سطح آب داخل مخزنی با موتور دیزل (با سوخت گازوئیل) داغ و تبدیل به بخار می‌شد، سپس موتور خاموش می‌شد و زیردریایی به داخل آب شیرجه می‌زد و تا وقتی که بخار داخل مخزن سرد نشده بود، زیردریایی می‌توانست با موتور بخار در عمق دریا حرکت کند.
در سال 1860 زیردریایی دیگری طراحی شد که بطور کامل زیر آب نمی‌رفت و از طریق لوله‌ای که به سطح آب راه داشت، اکسیژن را برای سوخت موتور به داخل زیردریایی مکش می‌کرد. در سال 1904 اولین زیردریایی که با موتور دیزل - الکتریکی کار می‌کرد، در فرانسه ساخته شد. موتورهای دیزل در سطح آب ، باطریهای الکتریکی را شارژ می‌کردند و سپس زیردریایی در آب فرو می‌رفت. در این هنگام موتور دیزل خاموش می‌شد و موتور الکتریکی به کمک باطریهای شارژ شده ، زیردریایی را حرکت می‌داد.
حرکت در زیر و سطح آب :
ماده اولیه در ساخت زیر دریایی هسته ای،استیل است؛استیل در ساخت دو بدنه ی بیرونی و درونی زیر دریایی بکار می رود وبین این دو بدنه مخزن بلاست نام دارد که با بردن آب بین دو بدنه باعث فرو رفتن زیر دریایی و با خروج آب باعث بالا آمدن زیر دریایی می شود. زیردریایی به علت وزن آب که به طور مساوی با وزن زیر دریایی جابجا می شود، می تواند شناور شود. این جابجایی آب،یک نیروی رو به بالا ایجاد می کند که نیروی "شناور سازی" نامیده می شود و معکوس جاذبه زمین عمل می کند و باعث می شود کشتی در آب غرق نشود. عکس کشتی، زیردریایی این خاصیت شناور سازی را کنترل می کند و به این ترتیب، به طور دلخواه می تواند در آب فرو رود یا اینکه به سطح آب بیاید.برای کنترل خاصیت شناوری، زیردریایی مخزنهای بلاست یا مخازن تعادل ناو دارد که می تواند به صورت یک در میان با آب و هوا پر شود.زمانی که زیر دریایی روی سطح آب است، مخازن بلاست با هوا پر می شوند؛در این حالت، چگالی کل زیر دریایی کمتر است از آبی که زیر دریایی را احاطه کرده است.با حرکت کردن زیردریایی مخازن بلاست در آب فرو می رود و هوا از مخزن خارج می شود تا زمانی که چگالی زیر دریایی از آب بیشتر شود و زیر دریایی شروع به فرورفتن در آب می کند.
برای اینکه تراز زیر دریایی در هر ارتفاعی حفظ شود، زیر دریایی توازن بین آب و هوا را در مخازن تعادل ناو نگه می دارد.بنابراین چگالی سرتاسر زیردریایی برابر است با آبی که زیر دریایی را احاطه کرده است.
در داخل زیر دریایی ذخیره هوای فشرده برای ادامه حیات و استفاده مخزن بلاست نگهداری می شود.در موارد اضطراری مخازن بلاست می توانند با فشار زیاد هوا به سرعت پر شوند تا زیر دریایی به سرعت به سطح آب برود.
نیروی دریایی ایران و زیردریایی ها:
تنها 17 سال از از تشکیل ناوگان زیر سطحی ایران می گذرد ولی در همین مدت کم گوی سبقت را از بسیاری از کشورهایی که پیش از ایران دارای زیر دریایی بوده اند ربوده است.
پس از پایان جنگ و فرماندهی مشترک دریادار شمخانی بر نیروی دریایی ارتش و سپاه اندیشه تشکیل ناوگان زیر سطحی در نداجا شکل گرفت و پس از تصویب در ستاد کل تعدادی از پرسنل زبده نیروی دریایی به روسیه و بندر سنت پترزبورگ اعزام شدند و دوره عالی و فشرده زیردریایی را گذراندند. همزمان در بخش شرقی اسکله منطقه یکم بندرعباس ساخت و ساز پهلو گاه زیر دریایی ها آغاز شد و به تدریج 3 زیر دریایی کلاس کیلو به ایران تحویل شد.
این زیر دریایی هنوز هم از بهترین زیردریایی های حال حاضر جهان است که بسیار کم صدا و ضد رادار و دارای قابلیت پرتاب موشکهای کروز است.
سالها گذشت و روسیه در تحویل تعداد بیشتر زیر دریایی به ایران خلف وعده کرد تا اینکه در نخستین گام در بهمن81 زیردریایی صابحات 15 به نداجا ملحق شد.
این زیر دریایی برای عملیات های تجسسی در ابهاب کم عمق تنگه هرمز مناسب است.
چند سال گذشت و نیرو برای رفع نیازش به نسل جدیدی از زیردریایی های سبک به نام نهنگ و غدیر دست یافت که وارد تولید انبوه شده اند و از کلاس فوق سبک به کلاس سبک تغییر جهت داد.
هم اکنون نیز خط تولید زیر دریایی کلاس سنگین قائم در بندرعباس افتتاح شده است که جزئیات بیشتری منتشر نگردید.
برخی منابع نیز خبر از خرید زیر دریایی های تهاجمی کوچک و شبه انتحاری از کره شمالی برای بکارگیری توسط نیروی دریایی سپاه داده اند.
تبادل
لینک هوشمند
